"SEMAFOR": podjęliśmy próbę przekazywania na łamach "Semafora" informacji i wiadomości, które mamy nadzieję zainteresują naszych czytelników; informacji których nie znajdziecie na łamach oficjalnych dzienników....

WOLNA DROGA: Choć poszukiwanie prostych rozwiązań jest osadzone głęboko w podświadomości, a nieskomplikowany obraz rzeczywistości jest wygodny, nie zmusza do choćby chwilowej zadumy, do uświadomienia prawdy o traconym wpływie na własne losy, na otaczający świat - od poszukiwania prawdy nikt nas nie zwolni.
 
Piątek, 19 kwietnia 2024 r.
Imieniny obchodzą: Adolf, Leon, Tymon
 
Archiwum
Roczniki:  2001200220032004200520062007200820092010
201120122013201420152016201720182019
Numery:    
()   -  
Kolej na historię - Inwestycje kolejowe II RP (4) - Koleje wąskotorowe
„Lecz pamiętajmy proszę to, że prócz normalnych jeszcze są, są kolejarze wąskotorowi”… śpiewali Skaldowie. Koleje wąskotorowe budowano na terenach polskich już w XIX wieku. Koleje wąskotorowe budowano głównie dla potrzeb przemysłu wydobywczego, hutnictwa, leśnictwa oraz dla potrzeb prywatnych na przykład dla obsługi cukrowni.
Koleje budowali zaborcy podczas I wojny światowej dla celów wojskowych transportu wojska i materiałów wojennych. Polacy wykorzystywali koleje wąskotorowe podczas walk o ustalenie granic nowo powstałego państwa. W jednym z poprzednich artykułów wspominałem o istnieniu pociągu pancernego wąskotorowego.
Na mocy traktatu wersalskiego artykuł 371 z 28 czerwca 1919 r. Polska przejęła od zaborców linie kolejowe oraz całą infrastrukturę. Również traktat pokojowy w Rydze podpisany 18 marca 1921 roku w artykule XIV przyznawał Polsce linie kolejowe znajdujące się w granicach państwa polskiego i ustalał zwrot taboru.
Tak, jak linie kolejowe, również wąskotorowe różniły się taborem, jak i szerokością torów. Najczęściej stosowane były tory o prześwicie 600, 750, 785 i 1.000 mm. W kolejach publicznych prześwit wynosił najczęściej 600 mm. Ministerstwo Komunikacji podjęło decyzję o przebudowie tych linii na 750 mm.
Powstaje pytanie, dlaczego budowano i modernizowano koleje wąskotorowe. Można je było wykorzystywać w trudniejszych warunkach terenowych, pociągi poruszały się po mniejszych łukach i przy większym nachyleniu torów. Najwięcej wąskotorówek istniało w obecnym województwie wielkopolskim, budowano je też na Kresach, gdzie działają do dziś, ich budowa była tańsza. Powstawały więc łącząc nowo powstałe ośrodki przemysłowe. Do dzisiaj na terenie Ukrainy istnieje linia kolejowa o długości przeszło 100 kilometrów blisko granicy z Polską.
Zakłady budujące parowozy i wagony w okresie kryzysu ratowały się budując parowozy i wagony dla kolei wąskotorowych. Tak postępował „Fablok” w Chrzanowie, „Lilpop” w Warszawie i Zakłady Cegielskiego w Poznaniu. Zresztą produkowały tabor nie tylko dla polskich kolei, ale również i na eksport, na przykład dla sowietów.
Państwo polskie przejmowało koleje wąskotorowe w latach 1918-1922 na mocy omówionych przedtem traktatów, Pominąłem jeden z nich dotyczący przejęcia kolei od Austro-Węgier (traktat z 10 września 1919 roku).
Koleje wąskotorowe stanowiły 29 odrębnych sieci. Przejęto około 2.600 kilometrów użytku publicznego i 4.700 użytku prywatnego (głównie cukrowni). Spowodowało to protest tych ostatnich. Sprawę rozwiązano w sposób polubowny, część spłacając, a w części zastosowano zasadę wzajemnej użyteczności.
W latach dwudziestych koleje wąskotorowe osiągnęły swą maksymalną długość. Na terenie obecnego państwa polskiego było to 4.100 kilometrów, a z terenami zagrabionymi przez czerwonych przeszło 7 tysięcy kilometrów. Z tym, że w skład wchodziły koleje prywatne, cukrowni, leśne.
Koleje wąskotorowe budowało nie tylko państwo, ale też prywatni inwestorzy i samorządy. Na przykład tam, gdzie nie opłacało się budować linii normalnotorowych. Szczególnie budowano na Kresach, gdzie było małe zaludnienie. Z przejętych linii około 2.400 kilometrów stanowiły koleje użytku publicznego. Równocześnie rozbierano te nieefektywne i tym daje się wytłumaczyć fakt, że w roku 1938 linii wąskotorowych było mniej. Linie prywatne to było 1.200 km, a przemysłowe około 1.800 km (kopalnie, huty itp.).
W roku 1939 PKP eksploatowała 22 kompleksy kolei wąskotorowych o łącznej długości 2.252 kilometrów jednotorowych. Łącznie z bocznicami, mostami było 2.550 kilometrów. Obsługiwało je 290 parowozów. Eksploatowano 313 wagonów osobowych i 7.500 wagonów towarowych. Na kolejach wąskotorowych zatrudnionych było 3.500 pracowników.
W ramach przygotowań do wojny i roli jaką miała w niej odegrać kolej, nie pominięto również kolei wąskotorowych. Na przykład utworzono 3 plutony tychże kolei. Jednak zdradziecka napaść ze strony „krasnoarmiejców” nie pozwoliła możliwości kolei należycie wykorzystać.
A teraz pozostały wspomnienia. Kolejki wąskotorowe wykorzystywane są głównie do celów turystycznych i chociaż tylko to pozostało po popularnych „kociołkach”. Nie wszyscy wiedzą, że w Polsce znajduje się najdłuższy tunel kolejek wąskotorowych. Na terenie województwa kujawsko- pomorskiego kursuje pociąg od skansenu w Wenecji do Biskupina i Gąsawy. Gdzieś znikła moja sentymentalna linia z Bydgoszczy do Smukały i dalej do Koronowa. Istniała jeszcze w latach siedemdziesiątych. Włodarze niektórych miejscowości powinni się zastanowić, czy nie warto ze względów ekonomicznych i walorów turystycznych o przywrócenie tych linii.
Roman Guzek
fot. 750mm


  Komentarze 2
  Dodaj swój komentarz
~
Copyright "Wolna Droga"
[X]
Strona korzysta z plików cookies w celu realizacji usług i zgodnie z Polityką Prywatności. Możesz określić warunki przechowywania lub dostępu do plików cookies w Twojej przeglądarce.