"SEMAFOR": podjęliśmy próbę przekazywania na łamach "Semafora" informacji i wiadomości, które mamy nadzieję zainteresują naszych czytelników; informacji których nie znajdziecie na łamach oficjalnych dzienników....

WOLNA DROGA: Choć poszukiwanie prostych rozwiązań jest osadzone głęboko w podświadomości, a nieskomplikowany obraz rzeczywistości jest wygodny, nie zmusza do choćby chwilowej zadumy, do uświadomienia prawdy o traconym wpływie na własne losy, na otaczający świat - od poszukiwania prawdy nikt nas nie zwolni.
 
Piątek, 19 kwietnia 2024 r.
Imieniny obchodzą: Adolf, Leon, Tymon
 
Archiwum
Roczniki:  2001200220032004200520062007200820092010
201120122013201420152016201720182019
Numery:    
()   -  
Poradnik dla Partnerów Społecznych - pracobiorców i pracodawców
Zbiorowe stosunki pracy na poziomie Unii Europejskiej
Część 1

Drogi Czytelniku, po kilkumiesięcznej przerwie, która spowodowana była względami osobistymi, z przyjemnością wracam na łamy „Wolnej Drogi”, aby kontynuować cykl „Co w europejskiej trawie piszczy?”. Ponieważ aktualnie przeżywamy w naszym kraju czas ponownego przemyślenia i opracowania kluczowych rozwiązań ustrojowych, w szczególności dotyczących polityki społecznej, zbiorowych stosunków pracy i dialogu społecznego, dlatego chciałbym Państwu w kilku kolejnych odcinkach przedstawić, w jaki sposób te ważne kwestie zostały praktycznie rozwiązane w Unii Europejskiej i jak to powinno oddziaływać na kraje członkowskie, a wśród nich Polskę.
Ostrzegam, że lektura tych tekstów może być trochę nużąca, uważam jednak, że dla nowocześnie funkcjonującego związkowca, pracodawcy, czy innego reprezentanta społeczeństwa obywatelskiego, powinna to być lektura obowiązkowa. Dobrze by się stało, gdyby zapoznali się z tym również ci politycy, którzy deklarując zmiany w dziedzinie polityki społeczno-gospodarczej, bowiem powinni posiadać wiedzę o funkcjonujących w UE „stosunkach przemysłowych”.
I właśnie w tym powszechnie stosowanym w Europie pojęciu: „stosunki przemysłowe” (ang. industrial relations), zawiera się pierwsze kluczowe pytanie i pułapka zarazem. Co to takiego? Czy to „wzajemne relacje w przemyśle”? Otóż nie! Pojęcie „stosunki przemysłowe”, to po prostu „zbiorowe stosunki pracy”!
Zatem, po tej przymiarce, zachęcam do lektury kolejnych odcinków cyklu: „Co w europejskiej trawie piszczy”, pod roboczym tytułem: „Zbiorowe stosunki pracy i dialog społeczny na poziomie Unii Europejskiej - poradnik”.
Ośmielam się zasugerować, aby zachować kolejne odcinki z tego cyklu i złożyć je razem w całość tworzącą „podręczny poradnik” - na pewno się przyda!
W pierwszym odcinku nowego „poradnika” przedstawię Państwu najbardziej aktualny kontekst prawny dotyczący „zbiorowych stosunków pracy” w UE, czyli - co „konstytucja UE”, czyli Traktat o UE, mówi o zbiorowych stosunkach pracy i dialogu i co nam gwarantuje.

Zbiorowe stosunki pracy i dialog społeczny w Traktacie o Unii Europejskiej
   Traktat o Unii Europejskiej, który praktycznie pełni rolę konstytucji Unii, składa się z dwóch części - skonsolidowanego Traktatu o Unii Europejskiej (TUE), który zawiera polityczną definicję Unii i jej instytucji oraz skonsolidowanego Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej (TfUE), który organizuje funkcjonowanie Unii i określa dziedziny, granice i warunki wykonywania jej kompetencji. Obydwie wersje Traktatu uwzględniają zmiany wprowadzone Traktatem z Lizbony, który został podpisany w dniu 13 grudnia 2007 r. i wszedł w życie w dniu 01.12.2009 r.
   Podstawowe kwestie dotyczące dialogu społecznego i zbiorowych stosunków pracy w Unii Europejskiej są zawarte w „Traktacie o funkcjonowaniu UE” (TfUE) w jego III części zatytułowanej: „Polityki i działania wewnętrzne Unii” i w „Tytule X” tej części zatytułowanym: „Polityka społeczna”. Zapisano tam 11 artykułów - od 151 do 161, które dotyczą zarówno zbiorowych stosunków pracy, układów zbiorowych, jak i dialogu społecznego.
Przed wejściem w życie Traktatu Lizbońskiego tej problematyki dotyczyło 10 artykułów Traktatu. W Lizbonie, w 2007 roku, dodano nowy artykuł – 152, który ustanowił nową strukturę dialogu trójstronnego w UE – „Trójstronny szczyt społeczny” .
Oto treść artykułu 152 - „Unia uznaje i wspiera rolę partnerów społecznych (pracobiorców i pracodawców) na swoim poziomie, uwzględniając różnorodność systemów krajowych. Unia ułatwia dialog między nimi, szanując ich autonomię. Trójstronny szczyt społeczny do spraw wzrostu i zatrudnienia przyczynia się do dialogu społecznego”.
W ten sposób mechanizm dialogu trójstronnego służący uzgadnianiu (ang. concertation ) - a nie tylko konsultowaniu - uzyskał znaczenie traktatowe.
   Warto omówić każdy z tych 11 artykułów traktatu, bo ich treść, to swoista lekcja i wytyczne nie tylko dla związkowców i pracodawców, ale przede wszystkim dla organów władz UE oraz rządów i parlamentów krajów członkowskich, które decydując o losie ludzi pracy i prawach społecznych i gospodarczych w swoich krajach nie tylko, nierzadko, omijają lub obchodzą regulacje traktatowe, ale po prostu nie znają ich treści – o czym mogłem się przekonać śledząc działania polskich władz z poziomu europejskiego.
A przecież Traktat obowiązuje literalnie i prawnie we wszystkich krajach członkowskich Unii, jako nadrzędna nad prawem krajowym umowa międzynarodowa - w Polsce potwierdzona zarówno traktatem o członkostwie w Unii, jak również i - przede wszystkim - rezultatami jedynego referendum w Polsce po 1989 roku, w którym uczestniczyło więcej niż 50% Polaków.
Przejdźmy zatem przez kolejnych 11 artykułów od 151 do 161.
   W art. 151 TfU zdefiniowano następujące cele społeczne, jakie Unia i Państwa Członkowskie stawiają przed sobą: „promowanie zatrudnienia, poprawę warunków życia i pracy, tak aby umożliwić ich wyrównanie z jednoczesnym zachowaniem postępu, odpowiednią ochronę socjalną, dialog między partnerami społecznymi, rozwój zasobów ludzkich pozwalający podnosić i utrzymać poziom zatrudnienia oraz przeciwdziałanie wykluczeniu”.
   W artykule 152 Traktatu pierwotne prawo wprowadza pojęcie „partnerów społecznych”: „Unia uznaje i wspiera rolę partnerów społecznych na swoim poziomie, uwzględniając różnorodność systemów krajowych. Ułatwia ona dialog między nimi, szanując ich autonomię.”
   Identyfikacja organizacji, które mieszczą się w kategorii „europejskiego partnera społecznego” rodzi potencjalne trudności. Chociaż aktualny Traktat nie używa pojęcia „reprezentatywności”, to Komisja Europejska wyraźnie zwraca uwagę na to kryterium dla określenia właściwości organizacji pracodawców i pracowników.
Aktualizowanie listy reprezentatywnych partnerów społecznych Komisja zleciła Fundacji Dublińskiej (Eurofund), co opiszę dokładnie w kolejnym odcinku poradnika. Kwestia reprezentatywności organizacji partnerów społecznych na poziomie europejskim ma duże znaczenie, ponieważ stanowi podstawę korzystania przez nich z prawa do konsultacji w relacjach z Komisją, zgodnie z artykułem 154 Traktatu.
   Art. 153 precyzuje sposób urzeczywistnienia celów określonych w art. 151, gdzie mówi się między innymi, że Unia wspiera i uzupełnia działania Państw Członkowskich w dziedzinach:
  • polepszania w szczególności środowiska pracy w celu ochrony zdrowia i bezpieczeństwa pracowników;
  • warunków pracy;
  • zabezpieczenia społecznego i ochrony socjalnej pracowników;
  • ochrony pracowników w przypadku wypowiedzenia umowy o pracę;
  • informacji i konsultacji z pracownikami;
  • reprezentacji i obrony zbiorowej interesów pracowników i pracodawców, w tym współzarządzania, z zastrzeżeniem ustępu 5;
  • warunków zatrudnienia obywateli państw trzecich legalnie przebywających na terytorium Unii;
  • integracji osób wykluczonych z rynku pracy, bez uszczerbku dla artykułu 166;
  • równości mężczyzn i kobiet w odniesieniu do ich szans na rynku pracy i traktowania w pracy;
  • zwalczania wykluczenia społecznego;
  • modernizacji systemów ochrony socjalnej, bez uszczerbku dla litery c).
Wymienione powyżej dziedziny pełnią ważną rolę kryterium uznania prawa do konsultacji partnerów społecznych w praktyce zbiorowych stosunków pracy UE, a w szczególności w procesie konsultacji legislacyjnych („Konsultacje” będą omawiane w kolejnych felietonach).
   W punkcie 2 artykułu 153 Traktat postanawia, że cele wymienione w artykule 151 (wśród nich te dotyczące reprezentacji i obrony zbiorowych interesów partnerów społecznych) - osiąga się poprzez przyjęcie przez Parlament Europejski i Radę:
  • środków zachęcających do współpracy między Państwami Członkowskimi - z wyłączeniem jakiejkolwiek harmonizacji przepisów ustawowych i wykonawczych Państw Członkowskich;
  • dyrektyw, w których określone są minimalne wymagania stopniowo wprowadzane w życie (z ograniczeniem, że dyrektywy te unikają nakładania administracyjnych, finansowych i prawnych ograniczeń, które utrudniałyby tworzenie i rozwijanie małych i średnich przedsiębiorstw).
   Punkt 3 artykułu 153 Traktatu mówi o ważnej roli Państw Członkowskich przy wdrażaniu dyrektyw będących efektem europejskiego dialogu społecznego – „państwo członkowskie może powierzyć partnerom społecznym, na ich wspólne żądanie, wykonanie dyrektyw przyjętych w zastosowaniu ustępu 2 lub, w stosownych przypadkach, wykonanie decyzji Rady (Europejskiej) przyjętej zgodnie z artykułem 155 – czyli w efekcie dialogu między partnerami społecznymi prowadzącego do nawiązania stosunków umownych, w tym umów zbiorowych. W tym przypadku dane Państwo Członkowskie, będąc zobowiązanym do przedsięwzięcia wszelkich środków pozwalających mu w każdej chwili na zagwarantowanie realizacji celów dyrektywy lub decyzji, zapewnia, że najpóźniej w dniu, w którym dyrektywa lub decyzja powinna być przetransponowana lub wykonana, partnerzy społeczni przyjęli niezbędne środki w drodze porozumienia” .
   Z dużą pewnością można stwierdzić, że w przypadku Polski od czasu jej wejścia do UE nigdy nie skorzystano z tego mechanizmu, do którego Państwo zobowiązało się będąc sygnatariuszem Traktatu. Jest to źródło prawa warte do zastosowania, szczególnie w sytuacji poważnego kryzysu dialogu społecznego, jaki ma miejsce od połowy 2013 roku w naszym kraju.
   Traktat zawiera również zapisy dotyczące ograniczeń stosowania tego artykułu i stwierdza, że przepisy uchwalone na jego mocy:
  • nie naruszają prawa Państw Członkowskich do określenia podstawowych zasad ich systemów zabezpieczenia społecznego i nie mogą znacząco wpływać na równowagę finansową tych systemów;
  • nie stanowią przeszkody dla Państwa Członkowskiego w utrzymywaniu lub ustanawianiu bardziej rygorystycznych środków ochronnych zgodnych z Traktatami.
   Innym istotnym ograniczeniem jest wspomniany wcześniej przy omawianiu artykułu 151 TfUE zapis, że „postanowienia niniejszego artykułu nie mają zastosowania do wynagrodzeń ani do prawa zrzeszania się, ani do prawa strajku, ani do prawa lokautu”.
dr Marian Krzaklewski - Gdańsk/Bruksela 2015 r.
(Kolejne artykuły Traktatu w następnym numerze „Wolnej Drogi”)
fot.SolkolArt


  Komentarze 2
  Dodaj swój komentarz
~
Copyright "Wolna Droga"
[X]
Strona korzysta z plików cookies w celu realizacji usług i zgodnie z Polityką Prywatności. Możesz określić warunki przechowywania lub dostępu do plików cookies w Twojej przeglądarce.